Lin Woldendorp

Actrice en theatermaker Nhung Dam:

'Ik wil tegen de klippen op alles vieren'

<===Nhung Dam. © Lin Woldendorp

Actrice en theatermaker Nhung Dam, dochter van Vietnamese ouders, heeft genoeg redenen om niet te willen terugdenken aan haar jeugd, waarin ze werd gepest om haar afkomst. Voor de voorstelling Nhung geeft zich bloot zette ze haar afkomst juist in als inspiratiebron.

'Hier is Nhung Dam, dochter van Vietnamese bootvluchtelingen.' Tot haar verbazing is ze weleens zo aangekondigd. Huh, dacht ze toen, maar ik ben toch zoveel meer? Om maar wat te noemen: theatermaker, actrice, schrijver, vriendin, basgitarist, vrouw met een Onefit-abonnement, solotraveller.

Natuurlijk weet ze heus dat ze een bijzonder verhaal met zich meedraagt. Nhung Dam (39) ís ook het kind van ouders die voor de oorlog in Vietnam vluchtten en dobberend op zee door een Nederlands vrachtschip werden opgepikt en zo hier terechtkwamen. Ze groeide op in een Groningse achterstandswijk, werd gepest om haar afkomst. Maar ze is ook het meisje dat op school niets liever wilde dan verhalen voordragen en stukjes opvoeren, en zichzelf, toen al, iedere avond in bed dwong te benoemen wat er leuk was die dag, ook al was dat misschien niet veel. En zo is ze ook de jonge vrouw die googelde hoe je actrice kon worden en uiteindelijk, zonder dat ze haar ouders vooraf had ingelicht, een felbegeerd plekje op de toneelschool wist te bemachtigen. En die nu dus met haar hele hebben en houden in het theater staat. Met een muzikale, 'cabaret meets toneel'-voorstelling waarin ze zich haar verhaal toe-eigent. Of zoals ze zelf zegt: 'Dat verhaal voelde lang als een verstopt stukje van mijzelf, waardoor ik altijd 20-0 achterstond ten opzichte van de rest en nu begin ik steeds meer te zien: hé, het is ook een enorme rijkdom om hieruit te kunnen putten.'

Nhung Dam. © Lin Woldendorp

In de lobby van een Amsterdams hotel aan het Oosterpark, waar een voorzichtig winterzonnetje schijnt, verontschuldigt Nhung zich: 'Ik ben echt net terug uit Mexico en ik heb nog een enorme jetlag.' Ze vervolgt: 'Ik neem eigenlijk nooit vakantie, mijn werk is altijd zo intens, hectisch en chaotisch dat ik dat meestal vergeet. Koos Terpstra, mijn regisseur, zegt vaak tegen me: 'Je moet ook vakantie inplannen', wat er dan dus nooit van komt. Maar nu was er, na de première in december en tussen het begin van de tour, ineens een gat van een maand en dacht ik: oké, ik ga. Naar Mexico. Als ik alleen reis voel ik me altijd een beetje een held en een loser tegelijk. Een held omdat ik het toch maar durf, alleen op avontuur, en een loser omdat dat is hoe ik me voel als ik in mijn eentje zit te eten, tussen allemaal vriendengroepen en verliefde stelletjes. Maar goed, het was al met al heel fijn om even stil te kunnen staan bij alles wat er is geweest en komen gaat.'

De titel van je show is Nhung geeft zich bloot. Voelt het kwetsbaar om met zo'n persoonlijke voorstelling het land in te gaan?

'Gek genoeg zit die kwetsbaarheid of naaktheid niet in het delen van die persoonlijke verhalen. Dat zijn mijn ervaringen en daar kun je het moeilijk niet mee eens zijn of er ontzettend iets van vinden. Maar ik heb er ook voor gekozen om me uit te spreken over waar ik mee te maken heb gehad: het gebrek aan representatie, kansenongelijkheid, discriminatie. Ik ga staan voor wat ik heb gemist en vind dat wij als maatschappij nog grote stappen moeten zetten. Dat uitspreken voelt wel kwetsbaar. Op wat voor weerstand ga ik stuiten? Toen we pasgeleden de trailer van de voorstelling online lanceerden, werd die door veel mensen goed ontvangen, maar er kwamen ook heel heftige reacties op. Op Facebook schreven mensen dingen als: 'Nee dank je, ik koop wel een loempia.' Of: 'Vietnamese punk, wat moeten wij Nederlanders daarmee?' Daar schrok ik best wel van.

In mijn artistieke bubbel merk je toch weinig van dit soort sentimenten. Maar dat ze er zijn, bevestigt voor mij ook het belang van een voorstelling als deze, waarin een compleet en ander verhaal wordt verteld. En waarmee, hopelijk, bruggen worden geslagen.'

Jij hebt zelf ook behoorlijk wat bruggen moeten slaan: tussen jezelf en je ouders, je Nederlandse en je Vietnamese wortels.

'Toen mijn ouders hier aankwamen, in een totaal vreemd land met witte mensen en kale bomen, zijn ze gaan overleven. Ik zag bij vriendinnetjes van de basisschool hoe hun ouders ze knuffelden, of er werd gevraagd hoe hun dag was, hoe het met ze ging. Dat was mij totaal vreemd. En lange tijd heb ik daar verdriet over gehad. Maar inmiddels kan ik er met een andere, mildere, blik naar kijken en zie ik: mijn ouders deden hun best. Met wat zij hebben meegemaakt was het al heel wat dat wij netjes verzorgd naar school gingen en er iedere dag eten op tafel stond. En in plaats van ons een knuffel te geven, kookte mijn moeder een vette maaltijd. Een brug slaan betekent voor mij een poging doen de ander, of jezelf, beter te begrijpen.'

Nhung Dam. © Lin Woldendorp

Hebben je ouders de voorstelling al gezien?

'Nog niet. In maart spelen we in Groningen en dan komen ze. Daar kijk ik naar uit. Mijn moeder spreekt geen Nederlands, dus eerdere voorstellingen kon ze niet verstaan, maar nu zing ik ook liedjes in het Vietnamees. Ik heb ook twee boeken geschreven en het is toch altijd verdrietig als iets waar ik mijn ziel en zaligheid in heb gestopt, eindelijk af is en mijn eigen moeder het niet kan lezen. Mijn vader spreekt wel Nederlands; straks hebben ze eindelijk de kans allebei iets mee te krijgen van wat ik maak.'

Je werd vroeger gepest vanwege je Vietnamese accent en in de voorstelling vertel je hoe je eindeloos de nieuwslezeressen van het Journaal napraatte om daarvan af te komen. Heb je iets moeten overwinnen om nu op het podium in het Vietnamees te zingen?

'Ja, ik heb erg mijn best gedaan om alle sporen van die taal uit te wissen, dus dat is een grote stap geweest. Met mijn achtergrond was het heel onwaarschijnlijk dat ik actrice zou worden. Maar het was het enige wat ik wilde, waar ik van droomde. En toen het gelukt was een plekje op de toneelschool en kleinkunstacademie te bemachtigen, ontdekte ik dat het hele curriculum zó Nederlands georiënteerd was. We zongen Acda en De Munnik en nummers als Duifjes, duifjes van Annie M.G. Schmidt en Het dorp van Wim Sonneveld: liedjes die in geen enkel opzicht over mij gingen. Als ik een plekje in die wereld wilde veroveren, moest ik mijn accent volledig afleren en me zo goed mogelijk aanpassen; dat heb ik mezelf toen ingeprent. Logisch misschien, maar daarmee heb ik ook een groot deel van mezelf geprobeerd uit te vlakken. Nu besef ik dat ik bij elke poging om 'wit' over te komen, verder bij mezelf vandaan dreef.

Toen ik door het DeLaMar werd gevraagd hun artist in residence te worden en ik een jaar onder hun vleugels een voorstelling mocht maken, kwam er ruimte voor de vraag: welk verhaal wil ík vertellen? En het antwoord was: het hele verhaal. Met ruimte voor mijn Nederlandse én Vietnamese kanten. Ik dacht: nu ik dit podium heb, wil ik ook dat de andere helft van wie ik ben meedoet. Dus zo ben ik, samen met Erik van der Horst, gitarist en acteur, die naast mij op het podium staat, in de Vietnamese muziek gedoken. En toen ik die liedjes zong, klonk mijn stem zo anders, zo krachtig. We hoorden het meteen, het was echt alsof ik samenviel met een deel van mijzelf.'

Naast theatermaker ben je ook een veelgevraagd actrice en heb je twee goed ontvangen romans geschreven. Waar komt die productiedrang vandaan?

'Er zit zeker bepaalde bewijsdrang in mij. Dat is ook logisch denk ik. Ik ben pas de tweede generatie hier. Mijn ouders hadden nooit de ruimte om stil te staan bij wat ze wilden of leuk vonden; die waren aan het overleven. Dat verschil tussen hen en mij is enorm. En ik voel daarin wel een druk om er dan ook iets van te maken. Dat verklaart waarschijnlijk die productiviteit. Maar in Mexico heb ik ook veel nagedacht over de vraag waar het nu eigenlijk om draait. Om iets te bewijzen, om erkenning krijgen, gezien worden? Of gaat het om plezier? Om wat ik wil maken, ongeacht hoeveel mensen ernaar komen kijken? Ik heb me voorgenomen dat dit jaar te onderzoeken: waar doe ik het voor?'

Na een stilte: 'Ik heb altijd heel sterk het gevoel gehad dat ik er iets van moet maken, van dit leven. Dat ik er alles uit moet halen wat erin zit. En daar hoort ook bij: tegen de klippen op alles vieren, mezelf dwingen om te zien en benoemen wat er wel is. Als kind deed ik dat dus al door in bed op te sommen wat er leuk was die dag. En als je dat al zo lang oefent, dan kan zelfs iets wat niet per se leuk is, gevierd worden. Nu kan ik echt voelen: ze hebben me bespuugd om hoe ik eruitzag en dat heeft me de kracht gegeven om te doen wat ik nu doe.'

Op het eind van je voorstelling lees je een brief voor, die je aan je moeder hebt geschreven en zeg je: 'Ik wil dat je kennismaakt met de vrouw die ik ben geworden.' Wie is die vrouw?

'De vraag is: ben je geworden wie je bent, ondanks of dankzij wat je hebt meegemaakt? Het voelde voor mij heel lang alsof ik door de modder moest ploeteren, alsof ik ondanks waar ik vandaan kom en wat ik heb mee- gemaakt, de weg omhoog probeerde te vinden. Maar nu kan ik dat eigenlijk niet meer zeggen. Want zonder deze geschiedenis waren mijn boeken er niet gekomen, was deze voorstelling er niet geweest. In dit vak heb ik de kans gekregen mijn verhaal te herzien, opnieuw vorm te geven. En ik vind ook dat je hierin, wat je ook hebt meegemaakt, of wat je achtergrond ook is, zelf je verantwoordelijkheid moet pakken. Ik ben niet ondanks wat ik heb meegemaakt geworden wie ik ben, en op deze plek gekomen, maar dankzij. En als je vanuit dit perspectief, dat je echt zelf kunt veranderen, terugkijkt op je leven ziet het er ineens een stuk zonniger uit.'

De zon schijnt steeds krachtiger door de grote ramen als Nhung het gesprek besluit: 'Ik zag wel een beetje op tegen dit interview, zoals ik daar altijd een beetje tegen opzie. Je bent toch overgeleverd aan hoe iemand je gaat neerzetten en welke vragen er worden gesteld. En op de fiets hierheen dacht ik: weet je, het is superlekker weer. Ik ga een nieuw iemand ontmoeten, misschien is diegene wel heel aardig. In elk geval is er interesse in wat ik heb gemaakt, hoe leuk is dat?'

Nhung geeft zich bloot is door heel Nederland te zien t/m 26 april. Voor meer informatie: nhungdam.com

Lin Woldendorp
Uit: Algemeen Dagblad, 24/02/2024

Direct link: https://caidinh.com/Archiefpagina/Cultuurmaatschappij/ikwiltegendeklippen.html