Trần Ngọc

Do Trump đe dọa một cuộc khủng hoảng tài chính lớn tại Liên Hiệp Quốc, viện trợ nhân đạo quan trọng sẽ bị ảnh hưởng

Nút chỉnh nhiệt độ tại Liên Hiệp Quốc được vặn xuống thấp và thang máy bị hư,
nhưng điều đó không thể bù đắp được khoản thiếu hụt tài chính do Hoa Kỳ để lại.
Tổ chức này buộc phải cắt giảm ngân sách một cách đáng kể.
Điều này sẽ ảnh hưởng đến các hoạt động viện trợ nhân đạo quan trọng cho hàng triệu người.

Trẻ mồ côi Palestine trong lễ tốt nghiệp vào tháng 8 ở Gaza, nơi các em tham gia
một chương trình giáo dục do UNICEF hỗ trợ trong một năm rưỡi.
Nguồn: Abdallah F.s. Alatta / Getty Images

Các nhà ngoại giao và nhân viên tại Liên Hiệp Quốc đã tạm quen với việc cắt giảm ngân sách. Thang máy và cầu thang cuốn bị cho ngừng hoạt động, hệ thống sưởi bị hạ bớt công suất, và lực lượng bảo vệ biến mất, khiến cho hàng người chờ kiểm soát an ninh dài hơn. Tại Liên Hiệp Quốc ở Geneva, máy điều hòa vào mùa hẻ năm nay được chỉnh ở mức khí hậu cận nhiệt đới – 26 độ C.

Liên Hiệp Quốc đã phải vật lộn với tình trạng thiếu hụt kinh phí dai dẳng trong nhiều năm, do các quốc gia thành viên đóng góp lệ phí trễ và không giữ lời hứa về tài chính. Nhưng với sự trở lại của Donald Trump tại Nhà Trắng, một cuộc khủng hoảng tài chính lớn đang rình rập. Ông Trump có thái độ không thuận chiều với Liên Hiệp Quốc và ông đã rút Hoa Kỳ ra khỏi Hội đồng Nhân quyền, Tổ chức Y tế Thế giới, UNESCO (giáo dục và văn hóa), và UNFPA (chính sách dân số).

Nhà tài trợ lớn nhất

Bên cạnh đó ông Trump cũng đã tạm ngừng đóng góp của Mỹ cho Liên Hiệp Quốc. Sau khi xem xét, ông sẽ quyết định số tiền mà người Mỹ sẽ cam kết cho tổ chức này. Dự kiến là ​​sẽ không có nhiều, đặc biệt là đối với các chương trình mà ông Trump cho là quá “thức tỉnh”, như các chương trình liên quan đến nữ quyền, kiểm soát sinh đẻ, hoặc chính sách về khí hậu.

Hoa Kỳ cho đến nay là nhà tài trợ lớn nhất cho Liên Hiệp Quốc. Hoa Kỳ chi trả 22% ngân sách thường xuyên (cho tổ chức Liên Hiệp Quốc) và 40% viện trợ nhân đạo, được thực hiện bởi các tổ chức Liên Hiệp Quốc như UNICEF, Chương trình Lương thực Thế giới và Văn phòng Cao ủy về Người tị nạn.

Đóng góp trong năm 2024 (triệu USD) của Hoa Kỳ (màu xanh) và của các nước khác (màu xám)
vào những tổ chức của Liên Hiệp Quốc

Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc António Guterres đã quyết luận rằng ông không thể xoay xở được thêm nữa nếu chỉ có chỉnh nhiệt độ trong phòng. Ông đã công bố một cuộc cải tổ sâu rộng trên bộ máy Liên Hiệp Quốc, cắt giảm ngân sách từ 3,7 tỷ đô la xuống còn 3,2 tỷ đô la và cắt giảm 3.000 trong số 35.000 việc làm. Ông Guterres cũng nghĩ là ông có thể tiết kiệm hàng chục triệu đô la bằng cách giảm mức cho các cộng sự viên được phép mua vé bay hạng thương gia.

Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc António Guterres ngay sau bài phát biểu trước Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc.
Nguồn: Michael M. Santiago / Getty Images/ AFP

Chiến dịch này đã gây tổn hại nghiêm trọng đến tinh thần làm việc tại Liên Hiệp Quốc. Các nhân viên lo sợ mất việc hoặc phải chuyển bộ phận của mình từ New York hoặc Geneva đến thủ đô Nairobi của Kenya, nơi có chi phí rẻ hơn nhiều.

Tuy nhiên, ông Guterres hy vọng sẽ chuyển sự cần thiết thành lợi ích bằng cách giảm bớt sự cồng kềnh và quan liêu của Liên Hiệp Quốc. Nhiều quốc gia thành viên đồng tình với nhận định này. “Điều cực kỳ quan trọng là Liên Hiệp Quốc phải trở nên ít tốn kém hơn và hiệu quả hơn”, vị Thủ tướng đã từ nhiệm của Hà Lan, Dick Schoof, đã phát biểu với các phóng viên tại New York trong tuần này.

Kỷ nguyên thờ ơ

Nỗi đau thực sự nằm ở các tổ chức tại địa phương đang gặp biến động. Liên Hiệp Quốc đã thường xuyên bị chỉ trích trong những năm gần đây vì sự bất lực ở Ukraine và Gaza, nhưng vẫn là một tổ chức rất lớn trong lãnh vực viện trợ nhân đạo. Giờ đây, nguồn viện trợ đó cũng đang chịu áp lực ngày càng tăng.

Thế giới đang có nguy cơ bước vào một “kỷ nguyên thờ ơ” mới, ông Tom Fletcher, cấp lãnh đạo hàng đầu của Liên Hiệp Quốc trong lãnh vực nhân đạo, phát biểu tại một cuộc họp báo gần đây. Liên Hiệp Quốc đã thỉnh cầu phải có 29 tỷ đô la viện trợ trong năm nay. Theo ông Fletcher, chỉ có 19% số tiền đó được nhận, so với năm ngoái là mất hơn 40%.

Các em học sinh Afghanistan được học tại một “trường trong lều”
của UNICEF trong một trại tị nạn. Nguồn: Qudratullah Razwan / ANP

Các quốc gia khác không mấy mặn mà trong việc lấp đầy khoảng trống mà người Mỹ để lại. Trong khi Hoa Kỳ đóng góp khoảng 9 tỷ euro cho viện trợ nhân đạo của Liên Hiệp Quốc năm ngoái, Trung Quốc chỉ đóng góp 150 triệu euro. Châu Âu đang cắt giảm viện trợ và đầu tư vào quốc phòng. “Quý vị biết đấy, chúng ta có một mục tiêu quan trọng cho viện trợ phát triển”, Thủ tướng Schoof phát biểu.

Lý tưởng đang dần phai nhạt

Liên Hiệp Quốc được thành lập năm 1945 dựa trên ý tưởng rằng nhân loại nên hình thành một thế giới thống nhất, trong đó những người giàu có sẽ giúp đỡ những người còn lại được phát triển. Thực tế xưa nay luôn đi chậm hơn lý tưởng, nhưng ý tưởng về trách nhiệm tập thể đối với nhân loại đang ngày càng phai nhạt khi thế giới phân nhỏ thành các khối quyền lực và chủ nghĩa dân tộc trỗi dậy.

Những người theo chủ nghĩa dân tộc cực hữu lại quyến luyến với thái độ ngờ vực sâu sắc đối với các tổ chức đa phương như Liên Hiệp Quốc, bởi vì họ tin rằng chúng hạn chế quyền tự do của từng quốc gia. Năm 2015, Liên Hiệp Quốc đã xây dựng các Mục tiêu Phát triển Bền vững, trong đó bao gồm xóa đói giảm nghèo, chính sách về khí hậu và cải thiện vị thế của phụ nữ. Mặc dù chỉ có 18% trong số các mục tiêu này đang đi đúng hướng, nhưng một số tổ chức, bao gồm đảng FvD (Diễn đàn Dân chủ, một đảng cực hữu ở Hòa Lan), tin rằng chúng là một nỗ lực trá hình nhằm thành lập một chính phủ bao trùm thế giới.

Bên cạnh đó, nhóm nghiên cứu International Crisis Group đã lưu ý trong một báo cáo gần đây rằng các bên tham chiến ngày càng không ham viện trợ từ các tổ chức đa phương độc lập. Tại Sudan, họ đã chặn viện trợ.

Một bé trai Palestine với túi bột mì từ cơ quan Liên Hiệp Quốc UNRWA.
Nguồn: Mahmud Hams / AFP

Israel đã cáo buộc UNRWA là có quan hệ với Hamas và thay thế tổ chức này bằng Quỹ Nhân đạo Gaza của Mỹ. Việc phân phối viện trợ diễn ra hỗn loạn, và quân đội Israel đã giết hàng chục người dân Gaza mỗi ngày tại các điểm phân phát lương thực.

Một bản án tử hình cho nhiều người

Theo tổ chức nghiên cứu này, bất chấp nhiều thiếu sót, Liên Hiệp Quốc do đó vẫn không thể thiếu được. Nếu người tị nạn không còn được tiếp nhận và viện trợ lương thực bị cắt, các cuộc xung đột vũ trang sẽ leo thang vượt tầm kiểm soát.

Thế giới đã phát triển khác xa so với những gì những người sáng lập Liên Hiệp Quốc 80 năm trước đã từng hy vọng. Tuần này, ông António Guterres cho biết là hiện nay, cứ mỗi đô la viện trợ thì có 750 đô la được chi cho vũ khí. Trong một thế giới như vậy, việc cắt giảm viện trợ sẽ là “một bản án tử hình cho nhiều người”, ông Guterres nói.

Nguyên tác: Door Trump dreigt grote financiële crisis bij VN, cruciale humanitaire hulp zal daaronder lijden | Peter Giesen (De Volkskrant, 26.09.2025)
Người dịch: Trần Ngọc

Direct link: https://caidinh.com/trangluu1/thoisu/dotrumpdedoamotcuoc.html