Nguyễn Minh Tâm

Những rủi ro hàng đầu trong năm 2024

Một người biểu tình trong nhóm Vitsche – nhóm người Ukraine sống ở Đức –
giương biểu ngữ "Chiến Tranh Sẽ Không Chấm Dứt Suông" trong cuộc biểu dương
trước văn phòng Thủ Tướng tại Berlin ngày 06.01.2024
yêu cầu Đức gia tăng yểm trợ quân sự cho Ukraine. Hình: Omer Messinger—Getty Images

Mỗi năm, bản Phúc Trình về Những Rủi Ro Trong tình hình chính trị thế giới tiên đoán những điều mà thế giới nên cảnh giác, theo dõi trong những tháng sắp tới. Trong năm 2023, tình hình chính trị thế giới tập trung nhiều vào hai cuộc chiến tranh ở Âu châu và Trung Đông, và tình hình chiến sự ở đó sẽ còn kéo dài sang năm 2024. Nhưng còn một cuộc “chiến tranh” thứ ba phải kể đến là cuộc chiến tranh giữa Hoa Kỳ và chính nước Mỹ -  the US vs itself. Cuộc xung đột này đem lại những đe dọa rất lớn cho tình hình thế giới. Và như thường lệ, có những câu chuyện, những tình hình mới xảy ra, cần được chú ý đặc biệt nhiều hơn, không giống như những gì chúng ta mới thoạt trông thấy.

1. Xung đột giữa Hoa Kỳ và chính nước Mỹ:

Trong lúc sức mạnh về quân sự và kinh tế của Mỹ vẫn tiếp tục là sức  sức mạnh hùng hậu, vô địch.  Nhưng tiếc thay hệ thống chính trị của Hoa Kỳ ngày càng trở nên suy đồi, không hoạt động hòa hợp với nhau như một thể chế dân chủ trong một nước kỹ nghệ tiên tiến. Sang năm 2024, vấn đề xung đột, đấu đá trong nội bộ Hoa Kỳ sẽ càng tệ hại thêm. Cuộc bầu cử tổng thống làm cho sự chia rẽ trong nội bộ nước Mỹ trở nên sâu xa, trầm trọng hơn. Điều này khiến cho thể chế dân chủ của Mỹ bị đem ra thử thách ở mức độ mà người dân chưa bao giờ thấy trong lịch sử 150 năm qua, và nó sẽ làm cho Hoa Kỳ bị mất uy tín rất nặng trên sân khấu chính trị quốc tế, toàn cầu. Với kết quả bầu cử vô cùng khít khao giống như hai mặt của đồng tiền cắc – tính cho đến giờ phút này. Sự kiện đó sẽ chỉ làm tổn hại cho cơ cấu xã hội Mỹ, cho các định chế chính trị, và cho uy tín của Mỹ đối với quốc tế. Trong một thế giới đang bị rối bời, bó tay vì khủng hoảng, vì chiến tranh, nếu ông Trump thắng trong cuộc bầu cử Tổng thống, vị thế của nước Mỹ đối với thế giới sẽ suy yếu bởi vì các nhà lập pháp theo Đảng Cộng Hòa sẽ ủng hộ chính sách đối ngoại của ông Trump. Khi đó, đồng minh của Mỹ và kẻ thù của Mỹ sẽ hợp lại với nhau để chống lại chính sách ngoại giao của ông Trump. 

2. Vùng Trung Đông Đang đứng bên bờ vực thẳm:

Chiến tranh trên dải Gaza sẽ còn tiếp tục kéo dài sang đến năm 2024, và có thể dẫn đến chiến tranh trên quy mô rộng lớn hơn ở trong vùng. Một trong những chiều hướng đó là đưa đến sự đụng độ trực tiếp giữa Hoa Kỳ và Iran. Cuộc chiến đó khi xảy ra sẽ gây thiệt hại cho nền kinh tế toàn cầu, mở rộng sự chia rẽ về địa chính trị và chính trị rất sâu sắc, kích động chủ nghĩa cực đoan toàn cầu. Cụ thể nhất là chiến tranh sẽ trở nên căng thẳng tức khắc nếu Do Thái hay nhóm Hezbollah quyết định ra tay tấn công đối thủ của mình. Giới lãnh đạo cao cấp nhất của Do Thái thề rằng họ sẽ “xóa sạch” cho bằng được mối đe dọa từ phía Hezbollah. Nếu Do Thái ra tay đánh trước, quân lực Hoa Kỳ sẽ phải yểm trợ cho Do Thái, và Iran sẽ giúp cho lực lượng Hezbollah, lực lượng gây chiến quan trọng nhất của Iran ở trong vùng. Nhóm vũ trang Houthi cũng theo con đường gia tăng mức độ chiến tranh theo chiều hướng này, cùng lúc đó, đạo quân thánh chiến của phe Hồi giáo Shi’ite ở Iraq và Syria sẽ tấn công những căn cứ quân sự của Hoa Kỳ. Hoạt động gây chiến đó hẳn sẽ được giới lãnh đạo ở Tehran, thủ đô Iran ngấm ngầm ủng hộ. Không một quốc gia nào liên quan đến cuộc chiến ở dải Gaza muốn chiến cuộc lan rộng thêm, trở thành cuộc chiến tranh trên toàn vùng. Nhưng kho thuốc súng đang rất khô, sẵn sàng bùng cháy trong lúc đó một số nước liên quan đến cuộc chiến đang cầm sẵn que diêm để châm lửa cho lò thuốc súng nổ tung. 

3. Nước Ukraine bị chia cắt

Việc Nga xâm lăng Ukraine vẫn là một thất bại đi vào lịch sử. Khối NATO lại được tăng cường thêm với hai thành viên mới là Phần Lan (Finland) và Thụy Điển (Sweden). Khối Liên Âu (EU) đã mở ra cánh cửa thu nhận để Ukraine trở thành hội viên. Nước Nga bị áp đặt 11 biện pháp trừng phạt về tài chính, và sẽ còn có thêm lệnh trừng phạt mới nữa. Phân nửa tài sản của Nga bị phong tỏa, có lẽ sau này số tài sản này sẽ được dùng để tái thiết đất nước Ukraine bị tàn phá nặng nề vì Nga xâm lăng. Các nước Âu châu không mua năng lượng của Nga nữa. Nhưng trong năm nay, trên thực tế Ukraine bị chia cắt đất đai lãnh thổ, và Nga đang có ưu thế trên chiến trường cũng như về vũ khí, quân cụ so với Ukraine. Năm nay sẽ là năm quyết định về số phận cho Ukraine trong cuộc chiến đang diễn ra. Nếu Ukraine không biết cách giải quyết vấn đề riêng của họ, như vấn đề nhân lực, vấn đề sản xuất vũ khí lấy cho mình và đặt rõ chiến lược quân sự họ theo đuổi, số lãnh thổ bị mất vào tay Nga có thể rộng thêm, và trở thành vĩnh viễn, không lấy lại lại được nữa. Kyiv đã bị thiệt hại rất lớn khi Hoa Kỳ cắt giảm viện trợ quân sự, và trong tương lai sự trợ giúp của các nước Âu châu chỉ còn  chút ít mà thôi. Ukraine cần tuyển mộ thêm lính. Với những lý do trên, năm 2024 này Kyiv sẽ chịu một thử thách rất lớn nếu họ tiếp tục gửi lính đánh vào những mục tiêu bên trong nước Nga. Việc này sẽ khiến cho Nga sẽ trả đũa bằng những biện pháp không ngờ được, và có thể kéo các nước NATO vào cuộc chiến tranh. 

4. Không kiểm soát được kỹ thuật AI, Trí Tuệ Nhân Tạo

Trong năm 2024, kỹ thuật sáng chế và sử dụng AI – Trí tuệ Nhân Tạo – vượt khỏi quy tắc quản trị, trong lúc các quy tắc đang áp dụng trong việc sử dụng AI từ từ phai nhòa. Nhiều công ty kỹ thuật tiếp tục không bị kiểm soát, hay bị giới hạn bằng quy tắc luật lệ, chưa kể là có rất nhiều kỹ thuật AI cực mạnh vượt khỏi tầm quản trị, kiểm soát của quy tắc, luật lệ.

5. Trục ba nước côn đồ thù nghịch (và cả những nước bạn nguy hiểm của Mỹ)

Trong năm 2024, ba nước Nga, Bắc Triều Tiên, và Iran sẽ giúp đỡ nhau về khả năng quân sự để trở thành những lực lượng rất mạnh đủ để khuấy động trên sân khấu chính trị quốc tế. Trong trường hợp nước Nga, có lẽ cuộc chiến ở Ukraine sẽ không sớm chấm dứt, và Nga vẫn tiếp tục bị Tây phương cô lập về chính trị và kinh tế. Trong khi đó, Hoa Thịnh Đốn sẽ gặp nhiều rủi ro từ phía các nước đồng minh của mình như Ukraine, Do Thái và Đài Loan. Những nước này có thể sẽ lôi kéo Hoa Kỳ vào một cuộc đối đầu mà Hoa Kỳ muốn né tránh. Họ là những nước đồng minh nguy hiểm của Mỹ. 

6. Trung quốc vẫn chưa có thể hồi phục được.

Bắc Kinh thất bại trong cố gắng cải tổ nền kinh tế từng phát triển rất mạnh, và được xem là nền kinh tế kiểu mẫu. Trong lúc đó tình hình tài chính của nước này đang ở thời kỳ suy yếu, giới lãnh đạo cao cấp đang gặp tình trạng khủng hoảng niềm tin của dân chúng. Người dân không tin vào khả năng lãnh đạo của Đảng Cộng Sản, cho rằng Đảng Cộng Sản không đủ khả năng đưa quốc gia phát triển trên sân khấu quốc tế. Ngoài ra, Chủ tịch Tập Cận Bình cố tìm cách duy trì quyền lực. Ông ta đặt ưu tiên an ninh quốc gia cao hơn ưu tiên phát triển kinh tế. Điều này gây khó khăn cho người tiêu thụ, làm cho người dân, giới tiêu thụ, giới doanh nghiệp, và đầu tư ngoại quốc mất niềm tin vào chính quyền Cộng sản, họ bỏ chạy ra nước ngoài. Từ chủ trương này, chính quyền tiếp tục coi nhẹ vấn đề phát triển kinh tế và tài chính, không đề cao ưu tiên phát triển hai lĩnh vực này. 

7. Tranh nhau giành giật khoáng sản thiết yếu

Vào thế kỷ thứ 21, một số khoáng sản rất cần cho việc phát triển ở mọi lĩnh vực, để từ đó thúc đẩy sự phát triển kinh tế, khuyến khích những phát minh mới, và tăng cường an ninh. Những khoáng sản đó giúp cho việc sản xuất ra nhiều thứ từ năng lượng sạch đến loại computer tối tân, kỹ thuật sinh học, ngành giao thông chuyên chở, và cả quốc phòng. Trong năm 2024, hầu hết các nước trên thế giới đều áp dụng những biện pháp bảo vệ nghiêm ngặt. Tình trạng đó sẽ gây trở ngại, gián đoạn cho những dự án phát triển kỹ thuật ở quy mô lớn. 

8. Tình trạng lạm phát trầm trọng không cho phép lầm lẫn

Tình trạng lạm phát toàn cầu gây “sốc” khắp nơi từ năm 2021 đến nay, và sẽ còn tiếp tục kéo dài cho đến năm 2024. Lạm phát sẽ còn gây nhiều khó khăn về chính trị và kinh tế cho nhiều nước. Tình trạng lạm phát trầm trọng khiến cho lãi suất cao kéo dài khá lâu, và việc phát triển kinh tế toàn cầu bị chậm lại, chính phủ không còn phương tiện nào khác để làm giảm bớt tình trạng lạm phát. Từ đó phát sinh ra khủng hoảng về tài chánh, xã hội rối loạn và bất ổn về chính trị. 

9. Bão El Nino

Sau bốn năm vắng mặt bão El Nino lại tái xuất hiện với sức tàn phá rất mạnh trong nửa năm đầu của 2024. Thiên tai do bão lụt gây ra khiến cho thực phẩm bị khan hiếm, nguồn cung cấp nước bị gián đoạn, việc cung ứng hàng tiếp liệu cũng gặp khó khăn, đem đến nhiều loại bệnh dịch khác nhau, để rồi từ đó khiến cho tình trạng di cư từ nơi thiếu thốn đến nơi có dư của ăn của mặc càng tăng cao, và gây ra bất ổn về chính trị, nhất là ở những nước đã bị suy yếu vì bệnh dịch trước đây, và vì tình trạng khan hiếm lương thực, năng lượng gây ra bởi cuộc chiến tranh tại Ukraine. 

10. Những rủi ro cho doanh nghiệp

Khách hàng mua đồ tiêu dùng, nhân công làm cho hãng xưởng, các nhà đầu tư nằm trong khối xu hướng cấp tiến gây ra cuộc chiến về văn hóa ở Hoa Kỳ đối với các đại công ty doanh nghiệp – đa số thuộc khối bảo thủ. Hậu quả là nhiều công ty lâm vào thế khó xử, kẹt giữa những vụ kiện tụng ở tòa án và những xung đột chính trị để rồi từ đó làm tăng giá thành của sản phẩm, và các công ty doanh nghiệp không biết phải dùng chiến thuật truyền thông nào cho đúng để giải quyết vấn đề chiến tranh văn hóa này. 

Những Loại Thông Tin Giả, bóp méo sự thực, hay bí hiểm

Hiện tượng tin giả sẽ là một vấn đề gây bão tố cho Hoa Kỳ trong năm 2024. Quan hệ giữa Hoa Kỳ và Trung quốc – đặc biệt trong vấn đề Đài Loan và việc cạnh tranh về kỹ thuật. Giới lãnh đạo có trách nhiệm tin rằng hai lãnh tụ Joe Biden và Tập Cận Bình có thể giúp sắp xếp để giải quyết vấn đề một cách khéo léo.

Nhóm dân túy ở Âu châu sẽ còn tiếp tục gieo hiểm họa cho nhiều định chế ở Âu châu nhằm lật đổ các đảng chính trị vốn sẵn có từ trước và những định chế cổ truyền như Nghị Viện Âu châu, và nhiều tổ chức dân cử ở địa phương. Nhưng khả năng khuấy động của nhóm dân túy bị chặn đứng, và ngừng chân không thể thay thế các định chế cũ.

Mặc dù nhóm quốc gia trong khối BRICS do Trung quốc lãnh đạo, bành trướng đôi chút trong năm nay, nhưng họ vẫn chưa trở thành lực lượng đối trọng, có thể cạnh tranh ngang ngửa với khối G-7.

Nguyên tác: The Top 10 Global Risks for 2024. Ian Bremmer,
Time Magazine, 22/1/2024
Nguyễn Minh Tâm  dịch

Direct link: https://caidinh.com/trangluu1/thoisu/nhungruirohangdau_2024.html