Phạm Ɖình Lân

Lướt nhìn về bầu cử tổng thống ở Hoa Kỳ

Ứng cử viên tổng thống Joe Biden (Dân Chủ) và tổng thống Donald Trump (Cộng Hòa) (Ảnh: Reuters/EPA)

Cứ 4 năm Hoa Kỳ tổ chức bầu cử tổng thống vào ngày thứ ba đầu tiên của tháng 11.

Hiến pháp Hoa Kỳ không qui định số nhiệm kỳ phục vụ của tổng thống, biết rằng tổng thống đầu tiên của Hoa Kỳ là Georges Washington từ chối không ra tranh cử nhiệm kỳ thứ ba. Tổng thống Franklin Delano Roosevelt (Dân Chủ) đắc cử tổng thống lần đầu tiên năm 1932 khi Hoa Kỳ trải qua một cuộc khủng hoảng kinh tế ngặt nghèo. Nhờ giải quyết cuộc khủng hoảng kinh tế thành công, ông tái đắc cử nhiệm kỳ hai vào năm 1936 và nhiệm kỳ ba vào năm 1940. Ngày 07-12-1941 Nhật tấn công Pearl Harbour. Hoa Kỳ tham chiến và dẫn đầu các nước đồng minh dân chủ Tây Phương chống lại phát xít Ɖức-Ý-Nhật. Sự tham chiến của Hoa Kỳ làm cho cán cân quân sự nghiêng về phía đồng minh. Ý đầu hàng từ tháng 09 năm 1943. Tháng 06-1944 quân đồng minh đổ bộ lên Normandie, giải phóng Paris. Uy thế của Hoa Kỳ trên thế giới rất cao. Nhờ đó tổng thống Franklin Delano Roosevelt đắc cử thêm nhiệm kỳ thứ tư vào năm 1944. Ɖến tháng 04 năm 1945, sau khi nhậm chức tổng thống nhiệm kỳ thứ tư lối ba tháng thì ông mất. Năm 1947 Quốc Hội thông qua luật qui định tổng thống chỉ được hành sử chức vụ trong hai nhiệm kỳ mà thôi (8 năm). Ɖó là tu chính án thứ 22 được 48 tiểu bang lúc bấy giờ chuẩn phê năm 1951.

Tổng thống Hoa Kỳ đắc cử tính theo phiếu cử tri đoàn (electoral votes) chớ không tính theo tổng số phiếu do dân chúng ở 50 tiểu bang bầu (popular votes). Có 538 phiếu cử tri đoàn cho 50 tiểu bang. Ứng cử viên tổng thống đạt 270 phiếu cử tri đoàn (elctoral votes) được xem như đắc cử.

Phiếu cử tri đoàn là tổng số: Dân Biểu Liên Bang + 100 Nghị Sĩ Liên Bang.

Tiểu bang đông dân sẽ có nhiều dân biểu Liên Bang. Nhưng dù đông dân hay ít dân, mỗi tiểu bang đều có 2 nghị sĩ Liên Bang như nhau. Thí dụ:

Vào ngày thứ ba đầu tiên của tháng 11 cử tri đi bầu tổng thống. Ứng cử viên được đa số phiếu bầu trong tiểu bang X sẽ được số phiếu cử tri đoàn của tiểu bang X. Trong cuộc bầu cử năm 2016 ông Donal Trump thắng cử với 304 phiếu cử tri đoàn nhưng thua bà Hillary Clinton lối 3 triệu phiếu bầu trên toàn quốc (popular votes).

Ứng cử viên tổng thống

Ứng cử viên tổng thống Hoa Kỳ phải:

• Là công dân sinh tại Hoa Kỳ.
• Tuổi tối thiểu là 35 tuổi.
• Ɖược đảng Cộng Hòa và Dân Chủ tuyển chọn qua những cuộc bầu cử sơ bộ.

Các tổng thống Hoa Kỳ thường là các tướng lãnh hữu công, nghị sĩ, thống đốc tiểu bang. Ông Donald Trump là nhà tỷ phú đầu tiên đắc cử tổng thống mà không qua một thử thách nào trong quân đội hay một cuộc bầu cử nào trong ngành lập pháp hay hành pháp tiểu bang. Trước ông có tổng thống Hebert Hoover (1874 - 1964) là một kỹ sư tốt nghiệp đại học Stanford và là nhà kinh doanh giàu có. Ông là tổng thống giàu nhất lúc bấy giờ. Trước khi đắc cử tổng thống, ông Hoover (Cộng Hòa) được tổng thống Woodrow Wilson (Dân Chủ) ủy nhiệm đặc trách cứu trợ người Hoa Kỳ sống rải rác ở Âu Châu trước khi đệ nhất thế chiến bùng nổ. Năm 1917 ông đặc trách việc Quản Trị Lương Thực dưới thời tổng thống Wilson trước khi Hoa Kỳ chuẩn bị tham chiến trong đệ nhất thế chiến. Năm 1920 ông là Bộ Trưởng bộ Thương Mại và bộ Nội Vụ dưới thời tổng thống Harding (Cộng Hòa).

Cử tri

Tu chánh án 26 cho phép công dân hay người nhập tịch Hoa Kỳ 18 tuổi được quyền đầu phiếu.

Cử tri Hoa Kỳ gồm:

• Người Da Trắng + người Da Trắng gốc Hispanics chiếm 77% tổng số dân. Nếu bỏ người Da Trắng Hispanics thì chỉ có 60%.
• Người Mỹ Da Ɖen chiếm 14% tổng số dân Hoa Kỳ.
• Latinos chiếm 17% dân số.
• Người da màu Á Châu (Vàng, Nâu Sậm) và Trung Ɖông Hồi Giáo: 9% tổng số dân Hoa Kỳ.

Tiêu chuẩn đầu phiếu

Tiêu chuẩn bỏ phiếu đại cương dựa vào: đảng phái, thành tích của ứng cử viên. Thành tích của ứng cử viên bao gồm: gia đình, diện mạo, sức khỏe, học lực, thành tích đã lập được về phương diện kinh tế, y tế, xã hội, ngoại giao, quốc phòng, an ninh quốc gia v.v.. Cử tri chú trọng nhiều đến kinh tế và vấn đề y tế sức khỏe.

Ɖảng phái

Hoa Kỳ có hai chánh đảng luân phiên cầm quyền qua các cuộc bầu cử. Ɖó là đảng Cộng Hòa và đảng Dân Chủ. Nếu đảng Cộng Hòa cầm quyền thì đảng Dân Chủ là đảng đối lập và ngược lại.

Ɖảng Cộng Hòa mạnh ở các tiểu bang nông nghiệp miền Nam, Trung Tây và các tiểu bang miền núi ở phía Bắc. Tiểu bang Texas là thành trì to lớn của đảng Cộng Hòa với 38 phiếu cử tri đoàn. Năm 1976 ứng cử viên đảng Dân Chủ Jimmy Carter thắng 26 phiếu cử tri đoàn (số phiếu cử tri đoàn của tiểu bang thời ấy) ở Texas và thắng cuộc bầu cử toàn quốc. Ɖảng viên Cộng Hòa phần lớn là người Da Trắng bảo thủ hữu khuynh. Có một tỷ lệ rất nhỏ người Da Màu trong đảng Cộng Hòa. Ɖó là những người Da Màu được xem là thành công về mặt kinh tế, tài chánh, dễ hội nhập vào khuynh hướng bảo thủ chánh trị và lập trường cực hữu. Về phương diện tôn giáo người Hoa Kỳ Bạch Chủng gồm:

• Người Bạch Chủng Thiên Chúa Giáo gốc Pháp, Ý, Ái Nhĩ Lan, Tây Ban Nha, Bồ Ɖào Nha, Áo, Hung Gia Lợi, Tiệp Khắc v.v.
• Người Bạch Chủng Tin Lành gốc Anh, Hòa Lan, Ɖức, Na Uy, Thụy Ɖiển, Ɖan Mạch, Phần Lan v.v.
• Người Bạch Chủng Chính Thống Giáo gốc Hy Lạp, Nga, Ukraine, Bulgaria v.v.

Ɖảng Dân Chủ mạnh ở các tiểu bang phát triển văn hóa, thương mại, kỹ nghệ miền Ɖông Bắc và miền Tây, đặc biệt là ở ba tiểu bang New York, Massachusetts và California. Ɖảng viên Dân Chủ bao gồm những người Bạch Chủng thuộc ba tôn giáo Christ ghi trên, người Hắc Chủng, người Latinos. Ɖảng Dân Chủ cởi mở và tự do phóng túng hơn. Họ bị liệt vào tư tưởng tả khuynh. Họ không được sự ủng hộ của các tôn giáo về vấn đề phá thai, hôn nhân đồng tính, chuyển giới tính, v.v..

Về đối ngoại đảng Dân Chủ chủ trương nới rộng bang giao quốc tế, nhất là với các nước dân chủ Tây Phương, hơn là bám vào chủ nghĩa cô lập như đảng Cộng Hòa.

Hoa Kỳ tham gia đệ nhất thế chiến năm 1917 dưới thời tổng thống Dân Chủ Woodrow Wilson.

Hoa Kỳ tham gia đệ nhị thế chiến dưới thời tổng thống Dân Chủ Franklin Delano Roosevelt.

Năm 1950 Hoa Kỳ tham chiến ở Triều Tiên dưới thời tổng thống Dân Chủ Harry Truman.

Năm 1965 Hoa Kỳ đưa quân vào Nam Việt Nam dưới thời tổng thống Lyndon Baines Johnson (Dân Chủ).

Sáng kiến thành lập Hội Quốc Liên (1919) và Tổ Chức Liên Hiệp Quốc (1945) đều là sáng kiến của hai vị tổng thống Dân Chủ Woodrow Wilson và Franklin Delano Roosevelt.

Kế hoạch Marshall ra đời năm 1947nhằm giúp các nước Tây Âu bị tàn phá phục hồi kinh tế thời hậu chiến xuất phát từ sáng kiến của chánh quyền Dân Chủ của tổng thống Truman và tướng Marshall, bộ trưởng bộ Ngoại Giao. Kế hoạch nầy nhắm vào việc viện trợ các nước đồng minh lẫn các nước cựu thù như Ý và Ɖức (viện trợ cho Tây Ɖức) để chấn hưng kinh tế thời hậu đệ nhị thế chiến.

Chiến tranh lạnh giữa Hoa Kỳ (Tư Bản) và Liên Sô (Cộng Sản) cùng sự ra đời của NATO (North Atlantic Treaty Organization – Minh Ước Bắc Ɖại Tây Dương) năm 1949 diễn ra dưới thời tổng thống Harry Truman (Dân Chủ).

Cuộc chạy đua không gian giữa Hoa Kỳ và Liên Sô được đẩy mạnh dưới thời tổng thống John F. Kennedy (Dân Chủ).

Năm 1932 Franklin Delano Roosevelt (DC) đánh bại tổng thống Hoover (CH) giữa lúc Hoa Kỳ bị khốn đốn vì cuộc khủng hoảng kinh tế bùng nổ vào năm 1929. Tổng thống Roosevelt thành công trong việc phục hồi kinh tế, tạo phúc lợi cho dân. Hoa Kỳ không rao giảng một xã hội hoàng kim hay một Thiên Ɖường hạ giới. Nhưng Hoa Kỳ đã sớm chấm dứt nghèo đói, dốt nát và bịnh tật cho toàn dân. Ɖạt được thành quả nầy nên ông Roosevelt đã dược dân chúng tín nhiệm 4 nhiệm kỳ tổng thống (1932 - 1936, 1936 - 1940, 1940 - 1944, 1944 - 1948/ ông chết vào tháng 4 năm 1945).

Tổng thống Hoa Kỳ Franklin Delano Roosevelt (Ảnh: https://www.tracesofwar.nl/)

Tổng thống Roosevelt giải quyết cuộc khủng hoảng kinh tế 1930 thành công và dẫn dắt Hoa Kỳ cùng các quốc gia dân chủ đồng minh đi đến thắng lợi trong đệ nhị thế chiến vừa qua.

Sự thành công về kinh tế của tổng thống Reagan (Cộng Hòa) trong hai nhiệm kỳ 1981 - 1985, 1985 - 1989 đã giúp cho phó tổng thống Bush I đắc cử dễ dàng năm 1988. Tổng thống Bush I thành công trong việc lãnh đạo liên minh 36 quốc gia, kể cả các nước Hồi Giáo, đánh đuổi Iraq ra khỏi Kuwait trong một cuộc chiến chớp nhoáng chỉ thiệt hại 79 quân sĩ. Nhưng trong thời gian ông nắm giữ chức tổng thống 1989 - 1993, kinh tế Hoa Kỳ suy yếu. Ông bị thất cử năm 1992 trước Bill Clinton (DC), một ứng cử viên 46 tuổi, vì hai lý do chính:

• Kinh tế yếu kém, tỷ lệ thất nghiệp lối 7,5%.
• Sự tranh cử của tỷ phú Perot chia 19% phiếu bầu của đảng Cộng Hòa.

Tổng thống Bill Clinton (Dân Chủ) chấn hưng nền kinh tế suy kiệt do tổng thống Bush I lưu lại. Ông được đắc cử hai nhiệm kỳ. Ɖến năm 2000 tỷ lệ thất nghiệp của Hoa Kỳ là 3,8%.

Hoa Kỳ cưu mang hai cuộc chiến tranh ở Afghanistan và Iraq dưới thời tổng thống Bush II (Cộng Hòa;  2001 - 2005, 2005 - 2009). Kinh tế suy thoái nặng nề (2008). Giá xăng dầu trên $ 5 một gallon. Tỷ lệ thất nghiệp 13,2%.

Ông Barack Obama là người Da Ɖen đầu tiên đắc cử tổng thống Hoa Kỳ năm 2008 và tái đắc cử nhiệm kỳ hai vào năm 2012. Ông thuộc đảng Dân Chủ. Năm 2008 kinh tế Hoa Kỳ suy thoái trầm trọng. Sau hai nhiệm kỳ tổng thống của ông tỷ lệ thất nghiệp ở Hoa Kỳ vào năm 2016 là 4,5%. Giá xăng dầu xê dịch từ $ 2,50 - $ 3,-. Vấn đề y tế thì có Obamacare.

Cá nhân, thành tích, đường lối của ứng cử viên

Năm 2020 hai ứng cử viên tổng thống là Donald Trump, đương kim tổng thống, thuộc đảng Cộng Hòa, và Joe Biden, cựu phó tổng thống, thuộc đảng Dân Chủ.

Ông Donald Trump và ông Joe Biden đều có vóc dáng cao lớn. Cả hai đều trên 70 tuổi. Joe Biden lớn hơn Donald Trump 4 tuổi.

Donald Trump sinh năm 1946 trong một gia đình triệu phú. Bản thân ông là một nhà địa ốc có khách sạn, đổ trường, sân golf ở Hoa Kỳ và ở vài nước ngoài.

Joe Biden mang ba dòng máu Anh + Ái Nhĩ Lan + Pháp và theo đạo Thiên Chúa. Ông chào đời vào năm 1942 trong một gia đình trung lưu.

Donald Trump sớm giàu có nhờ gia tài của người cha để lại và sự khuếch trương các dịch vụ làm ăn riêng của ông. So về tài sản, ông giàu hơn Joe Biden nhiều. Ông có từ 2 - 4 tỷ Mỹ kim.

Donald Trump tồt nghiệp cử nhân kinh tế ở Ɖại Học Pennsylvania  năm 1968 (22 tuổi).

Cùng năm 1968 ông Joe Biden tốt nghiệp Tiến Sĩ Luật ở Ɖại Học Syracuse, New York. Lúc ấy ông mới lên 26 tuổi. Năm 1979 ông đắc cử hội đồng hạt New Castle, Delaware. Năm 1972 ông đắc cử Nghị Sĩ Liên Bang trong tiểu bang Delaware. Ông là nghị sĩ trẻ tuổi nhất (30 tuổi). Ông liên tục tái đắc cử và giữ chức vụ nầy suốt 6 nhiệm kỳ (1973 - 2009 tức 36 năm). Từ năm 2009 đến 2017 ông là phó tổng thống của tổng thống Barack Obama. Như vậy ông có 46 năm kinh nghiệm trong ngành Lập Pháp và Hành Pháp, nhất là trên lãnh vực bang giao quốc tế (2 năm Hội Ɖồng hạt Newcastle + 36  năm Nghị Sĩ Liên Bang + 8 năm Phó Tổng Thống).

Donald Trump lợi ngữ hơn Joe Biden. Ông Donald Trump điều khiển chương trình Apprentice trên truyền hình trước khi đắc cử tổng thống. Ông Joe Biden (tên nguyên chữ là Joseph Robinette Biden) học luật, hành nghề luật và có dịp ăn nói trước nghị trường nhưng ông kém hơn Donald Trump, người nói nhiều về cái TA. Có phải chăng vì có chút dòng máu Pháp và đạo Thiên Chúa mà ông tránh né tối đa Le Moi est haissable (Cái TA đáng ghét)? Ông sẽ thất thế về mặt tranh luận với Donald Trump chăng?

Ông Donald Trump nhẹ bước thang mây từ một nhà địa ốc khai thác khách sạn, đổ trường, sân golf trở thành tổng thống đầy quyền uy. Trong suốt ba năm rưỡi trong chức vụ tổng thống, ông có hàng trăm viên chức cao cấp đủ các ngành, kể cả quốc phòng, tư pháp, an ninh, tình báo,… bị cách chức hay từ chức. Bà vợ đầu tiên gốc Tiệp Khắc của ông khoe rằng bà vẫn thường xuyên liên lạc với ông và ông cho biết sẽ đào tạo con gái của ông bà là Ivanka thành nữ tổng thống đầu tiên của Hoa Kỳ. Ông Trump tự cho là người mang công ăn việc làm cho người Hoa Kỳ. Tỷ lệ thất nghiệp chỉ còn 3,5%. Hoàn cảnh kinh tế và xã hội khi ông nắm quyền trơn tru hơn Obama năm 2009 rất nhiều. Obama phải đối đầu với sự suy thoái kinh tế do tổng thống Bush II để lại. Sau 8 năm cầm quyền của Obama tỷ lệ thất nghiệp giảm từ 13,5% xuống 4,5%. Giá xăng dầu và khí đốt rất thấp khiến Nga lo nghĩ vì kinh tế nước nầy dựa vào việc xuất cảng dầu khí và bán võ khí. Ông Trump thừa hưởng một nền kinh tế ổn định và lành mạnh khi lên cầm quyền.

Phó tổng thống Hoa Kỳ Mike Pence và tổng thống Donald Trump (Ảnh: ANP)

Nhưng sau gần bốn năm của nhiệm kỳ 2017 - 2021 chánh quyền của ông không có thành tích gì rõ ràng ngoại trừ một bức tường biên giới dở dang, những vụ kiện cáo vì những chuyện linh tinh như ngăn chận không cho xem giấy khai thuế, không cho biết liên hệ làm ăn giữa công ty của ông với ngân hàng trong nước và ngân hàng nước ngoài, việc ông lạnh nhạt với các nước đồng minh NATO, việc ông cả nể Putin (tin Putin hơn các cơ quan tình báo của Hoa Kỳ). Ông giận dữ khi dự hội nghị G7 ở Canada vì ông muốn G7 phải đưa Nga vào G7 để có G8 như trước. Chánh quyền Trump mất nhiều thời giờ với tòa án và Tối Cao Pháp Viện về những chuyện mà các tổng thống tiền nhiệm không bao giờ làm như: không xuất trình giấy khai thuế lợi tức, ngăn chận không cho ngân hàng Ɖức xuất trình những dịch vụ tài chánh liên quan đến ông và các công ty của ông, ngăn cản sự xuất bản sách của ông Bolton và của cháu gái ông là Mary Trump v.v..

Khả năng lãnh đạo của tổng thống Donald Trump được phô bày khi thế giới bước vào năm 2020. Dịch Covid-19 bùng nổ. Trong vòng 4 tháng (từ tháng 03 đến giữa tháng 07-2020) Hoa Kỳ có trên 3,5 triệu người bị nhiễm Covid-19 và 142.000 người chết chôn cất âm thầm, kể cả sự vắng mặt của thân nhân. Số người chết vì Covid-19 trong tháng 04 bằng 2,5 lần số quân nhân Hoa Kỳ tử trận ở Việt Nam trong 8 năm tham chiến (2,5 x 58.000). Con số nầy có thể vượt qua 200.000 người chết gần ngày bầu cử 03-11 tới. Cuộc khủng hoảng nầy trầm trọng hơn cuộc khủng hoảng năm 1930. Khác biệt ở chỗ trong cuộc khủng hoảng 1930 không có số người nhiễm bịnh và chết to lớn như vậy. Mọi sinh hoạt đều tê liệt. Trong vòng 16 tuần lễ có gần 50 triệu người xin trợ cấp thất nghiệp. Trường học các cấp đều đóng cửa, nhà thờ đóng cửa, sân banh đóng cửa, nhà hàng đóng cửa, ngành du lịch bằng tàu hay phi cơ ngưng hoạt động, thư viện đóng cửa, tiệm uốn tóc và tiệm cắt tóc tạm ngưng hoạt động, nhiều cơ sở sản xuất ngưng hoạt động,… Tỷ lệ thất nghiệp lên đến 15% ngay từ tháng 04 năm 2020. Tương lai kinh tế không sáng sủa vì chưa biết dịch Covid-19 được chận đứng lúc nào. Việc trở lại trạng thái bình thường ổn định tinh thần dân chúng thời hậu Covid-19 phải mất nhiều thời gian.

Dịch cúm Tây Ban Nha (Spanish flu/la grippe espagnole) kéo dài từ năm 1918 đến 1920 vào nhiệm kỳ hai của tổng thống Woodrow Wilson (Dân Chủ). Năm 1920 tổng thống Wilson không ra tranh cử nhiệm kỳ ba vì lý do sức khỏe. James Cox được đảng Dân Chủ đề cử ra tranh tổng thống với Warren Harding của đảng Cộng Hòa. Dịch cúm Tây Ban Nha làm cho trên 500.000 người tử vong, ảnh hưởng đến đảng Dân Chủ trong kỳ bầu cử năm 1920. Kết quả cuộc bầu cử như sau:

Cuộc khủng hoảng năm 1929 xảy ra dưới thời tổng thống Hebert Hoover (1929 - 1933). Tỷ lệ thất nghiệp lúc bấy giờ lối 15%. Tổng thống Hoover (CH) đại bại trong cuộc bầu cử năm 1932 trước ứng cử viên Dân Chủ Franklin Delano Roosevelt.

(Thời bấy giờ Alaska và Hawaii chưa được công nhận là tiểu bang. Ứng cử viên đạt được 266 phiếu cử tri đoàn được xem như đắc cử).

Mặc dầu không vận động bầu cử bình thường như các ứng cử viên tổng thống trước, tên tuổi của ông Joe Biden cũng được dân chúng Hoa Kỳ biết đến trước rồi. Ưu thế của ông tạm tóm lược qua những dữ kiện sau đây:

• Tổng thống Donald Trump kiêng dè ông Biden ngay trước khi ông tuyên bố ra tranh cử. Nào là nhờ Ukraine điều tra con trai ông Biden. Nào là kêu gọi Trung Quốc điều tra con và bản thân của ông Biden.
• Ông Biden sẽ đương đầu với một ứng cử viên là một tổng thống tại chức suýt bị bãi miễn. Cuộc tranh cử lần nầy có 80% giống cuộc bầu cử năm 1976 giữa Jimmy Carter (DC) và Gerald Ford (CH) và 90% giống cuộc bầu cử năm 1932 giữa Franklin Delano Roosevelt (DC) với Hebert Hoover (CH) và 100% giống cuộc bầu cử năm 1920  giữa Warren Harding (CH) và James Cox (DC). Năm 1974 tổng thống Richard Nixon  từ chức vì vụ Watergate để tránh bị Quốc Hội bãi miễn. Chủ tịch khối thiểu số Hạ Viện là ông Gerald Ford  hành sử chức vụ tổng thống sau khi tổng thống và phó tổng thống đều từ chức. Ông Jimmy Carter (DC), thống đốc Georgia, thắng tổng thống Gerald Ford (CH) với 297 phiếu cử tri đoàn. Lần nầy ông Joe Biden đương đầu với vị tổng thống tại chức có nhiều “tiếng tăm” và suýt bị bãi miễn. Năm 1932 Franklin Delano Roosevelt (DC) thắng Hebert Hoover (CH) vì khủng hoảng kinh tế. Năm 1920 Warren Harding (CH) thắng James Cox (DC) vì dịch cúm Tây Ban Nha (grippe espagnole).
• Cử tri chấp nhận ông Joe Biden căn cứ vào những thăm dò dư luận trong nước. Trước mặt, tổng thống Donald Trump đang sa lầy trong dư luận: ông tấn công, mạt sát mọi người trong nước và ngoại quốc từ tướng lãnh, chỉ huy an ninh, tình báo, thẩm phán, chuyên viên y tế, báo chí, truyền thông, lãnh đạo quốc gia như thủ tướng Canada, Montenegro, Anh, Ɖức, nhưng chỉ nể nang tổng thống Putin của Nga mà thôi. Thiên tài lãnh đạo của ông được kiểm chứng qua đại dịch Covid-19. Số người nhiễm bịnh và chết ở Hoa Kỳ đứng đầu thế giới đến nỗi các nước Âu Châu ngăn cấm công dân Hoa Kỳ du lịch sang đó vì sợ bị lây bịnh!
• Tổng thống Donald Trump triệt hạ tất cả những gì do tổng thống Da Ɖen Barack Obama làm ra, đặc biệt là Obamacare. Dĩ nhiên ông Biden chú trọng đến vấn đề y tế và sức khỏe, phúc lợi cho người nghèo, điều chỉnh việc đánh thuế vào những người có lợi tức cao, kích thích kinh tế v.v.. Ông Donald Trump được phiếu của những người chủ trương siêu Bạch Chủng và thành phần 1% cự phú trong xã hội Hoa Kỳ, ngoại trừ tỷ phú Bill Gates, George Soros v.v.. Ông Biden được phiếu của người Bạch Chủng ôn hòa, chuộng công lý, phiếu của những người Hắc Chủng, Latinos và phiếu của những người trước kia ủng hộ tổng thống Donald Trump nhưng bây giờ xét lại sự lựa chọn của mình, phiếu của những người già, phiếu của phụ nữ, phiếu của người đồng tính. Nếu nhà tỷ phú Hắc Chủng Kanye West ra tranh cử, ông nầy sẽ chia phiếu cử tri Hắc Chủng của ông Biden. Trong chiến tranh mậu dịch giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, Trung Quốc chỉ ngưng mua đậu nành thì số phiếu của nông dân dành cho tổng thống Donald Trump bị tròng trành. Donald Trump không được phiếu sắc tộc, phiếu phụ nữ, phiếu người già quan tâm đến việc bảo vệ sức khỏe, phiếu người đồng tính và chuyển giới, người Bạch Chủng có trình độ đại học v.v.. Ông Biden không được phiếu của cử tri bỏ phiếu theo tôn giáo lên án việc phá thai và hôn nhân đồng tính. Ông Trump là người New York, làm giàu ở New York nhưng có vẻ không được cảm tình của dân chúng trong thành phố sinh quán. Ông Biden là người Pennsylvania, thành công trong tiểu bang Delaware nhưng vẫn còn gắn bó với tiểu bang sinh quán và được cảm tình của dân chúng trong tiểu bang nầy.
• Trong cuộc so tài giữa hai người, lỗi lầm của người nầy trở thành lợi thế của người kia. Ông Biden trước tổng thống Trump hiện nay giống như ông Franklin Delano Roosevelt trước tổng thống Hebert Hoover năm 1932 vậy. Một nền kinh tế suy kém và tê liệt, một tỷ lệ thất nghiệp trên 15%, 140.000 xác chết vì bịnh dịch không thể là ưu thế của chánh quyền Donald Trump trong mùa bầu cử được (Hiện giờ, vào cuối tháng 8, con số tử vong đã vượt qua 180.000 – Chú thích của Cái Ɖình). Ông Biden có thể đạt được kết quả mà ông Franklin D. Roosevelt đạt được năm 1932. Còn việc ông có lập được thành tích của ông Roosevelt hay không phải chờ thời gian trả lời.
• Tổng thống Donald Trump hiện có ba kẻ thù: a- Kẻ thù nguy hiểm và vô hình là Covid-19. b- Kẻ thù hai là đảng Dân Chủ. c- Kẻ thù thứ ba nằm trong đảng Cộng Hòa. Kẻ thù thứ nhất lảng vảng theo ông với cả trăm ngàn xác chết. Kẻ thù thứ hai léo nhéo đòi ông có thái độ về việc Nga tài trợ Taliban để giết quân sĩ Hoa Kỳ và đồng minh ở Afghanistan và đòi ông cho họ xem giấy khai thuế lợi tức v.v.. Kẻ thù thứ ba nằm trong đảng Cộng Hòa với Lincoln Project, trong đó có George Conway, chồng bà Conway, cố vấn thân tín của tổng thống Trump. Nhóm nầy chống Trump và có vẻ như cổ súy cho sự thất cử của Trump (cho dù George Conway đã rút lui khỏi chính trường vào ngày 22/08 – chú thích của Cái Đình). Họ muốn cho dư luận biết họ là Cộng Hòa chân chính chớ không phải Cộng Hòa Trumpist như các ông Mc Connell, Giuliani, Bill Barr, Lindsey Graham, Rand Paul,… đã biểu hiện. Cựu đại tướng kiêm bộ trưởng bộ Ngoại Giao Colin Powell (CH) tuyên bố ông sẽ bỏ phiếu cho Joe Biden của đảng Dân Chủ. Các ông Romney, cựu tổng thống Bush II, bà Condoleezza Rice, cựu nghị sĩ Jeffrey Flake (Arizona), ông George Conway,… sẽ bỏ phiếu cho ai?

Tiểu bang North Carolina từ chối không cho đảng Cộng Hòa mở đại hội vì sợ lây nhiễm Covid-19. Ɖại hội đảng Cộng Hòa dời về Jacksonville, Florida. Dân chúng thành phố nầy không vui sướng gì về việc tổ chức đại hội đảng Cộng Hòa ở đây vào lúc mùa dịch đang bùng nổ mạnh ở Florida.Thông thường thành phố được chọn tổ chức đại hội rất danh dự vì có nhiều lợi lộc do đại biểu và dân chúng các nơi khác mang đến thành phố trong những ngày đại hội. Khách sạn, nhà hàng đông khách. Các cửa hàng bán nhiều quà lưu niệm. Trong mùa dịch Covid-19 mọi việc đều thay đổi khác thường. Có sáu nghị sĩ Cộng Hòa cho biết họ không tham dự đại hội vào cuối tháng 8 nầy. Ɖó là những dấu hiệu bất thông của việc tái đắc cử của tổng thống Donald Trump. Về phần đảng Dân Chủ họ không có đại hội dự trù ở Wisconsin trong kỳ bầu cử nầy vì lo sợ lây nhiễm Covid-19. Cho đến khi bài viết nầy ra đời (hạ tuần tháng 07-2020) ông Joe Biden vẫn chưa cho biết danh tánh người ứng cử viên phó tổng thống trong liên danh của ông. Người ta có thể đoán vị ấy thuộc nữ phái da màu nhưng không quả quyết là vị nào (Ứng cử viên phó tổng thống trong liên danh của ông Joe Biden là bà Kamala Harris, người Mỹ gốc Ấn Ɖộ-Jamaica, Thượng Nghị Sĩ California – Chú thích của Cái Ɖình).  Ông Biden được sự ủng hộ trọn vẹn của đảng Dân Chủ, đặc biệt là sự ủng hộ của ông Bernie Sanders, đối thủ lợi hại của ông trong cuộc bầu cử sơ bộ vừa qua.

Ứng cử viên phó tổng thống Kamala Harris (Ảnh: AP)

***

Trong ba năm rưỡi cầm quyền của tổng thống Donald Trump  Hoa Kỳ vĩ đại trên lãnh vực nào? Ɖường lối trong cuộc tái tranh cử của tổng thống Donald Trump là gì? Vẫn khẩu hiệu: Nước Mỹ Vĩ Ɖại Trở Lại? Tiếp tục xây tường thành biên giới? Tổng thống Donald Trump tỏ ra lúng túng và giận dữ khi bị ký giả hỏi những câu hỏi đại loại như vậy? Hoa Kỳ không thể vĩ đại nếu từ bỏ trách nhiệm lãnh đạo thế giới và co cụm giữa hai bờ đại dương.

Trong suốt ba tháng gần đây các viện thăm dò dư luận bầu cử cho thấy ông Joe Biden vượt trội hơn tổng thống Donald Trump từ 5 đến 15 điểm. Hiện nay chúng ta còn trên ba tháng mới đến ngày bầu cử nên những cuộc thăm dò dư luận đôi khi không tiên liệu nổi những gì có thể xảy ra vào giờ chót, điều mà người ta gọi là “ngạc nhiên tháng 10”.

Trong cuộc vận động bầu cử năm 2016 ứng cử viên Donald Trump không ngần ngại kêu gọi sự hỗ trợ của Nga (phục hồi 30.000 e-mail của bà Clinton) và Wikileak về tin tức của đảng Dân Chủ. Vừa qua ông kêu gọi Ukraine và Trung Quốc điều tra con ông Biden và cả ông Biden nữa. Trong một cuộc phỏng vấn của George Stephanopoulos, tổng thống Donald Trump thẳng thắn cho rằng nhận tin từ nước ngoài có gì mà phải báo FBI.

Chuyện ngựa về ngược vẫn có thể xảy ra. Hiện nay có ba quốc gia ái mộ tổng thống Donald Trump: Ɖó là: Nga, Trung Quốc và Do Thái.

Nga thích tổng thống Donald Trump vì lần đầu tiên một nhà lãnh đạo Nga (Putin) được một vị tổng thống Hoa Kỳ (Donald Trump) nể trọng. Tổng thống Putin hả dạ vì đã phục thù Hoa Kỳ thời tổng thống Barack Obama trong việc Hoa Kỳ và Liên Âu trừng phạt Nga về việc Nga sát nhập  Crimea vào nước Nga năm 2014 và trục xuất Nga ra khỏi G8 để trở về G7 như xưa. Vụ hạ giá dầu trên thế giới ảnh hưởng trầm trọng đến nền kinh tế Nga. Và xa hơn nữa Hoa Kỳ đã giúp cho du kích Afghanistan đánh bại Liên Sô (1988). Bây giờ Putin trả thù bằng cách giúp Taliban đánh quân sĩ Hoa Kỳ và  đồng minh nhưng không có phản ứng nào về phía Hoa Kỳ. Ɖến nay chiến tranh Afghanistan kéo dài 19 năm. Tổn phí lên đến hàng ngàn tỷ Mỹ kim nhưng kết quả cụ thể rất mập mờ. Có thể Hoa Kỳ sẽ rời Afghanistan trong một tương lai không xa. Putin thích tổng thống Donald Trump vì ông không để ý các vấn đề nhân quyền  và không lên án các nhà độc tài trên thế giới như các tổng thống tiền nhiệm. Hiến pháp Nga sẽ tu chỉnh để ông Putin làm tổng thống đời đời, nghĩa là không giới hạn việc tái ứng cử tổng thống. Nga không phải là cường quốc đứng đầu thế giới. Nhưng hiện nay Putin là nhà lãnh đạo độc tài thành công sáng chói trong chế độ phi Cộng Sản trên thế giới.

Trung Quốc thích tổng thống Trump vì ông và con gái ông có cơ sở làm ăn ở Trung Quốc. Cháu ngoại ông Trump hát tiếng Quan Thoại khi tiếp Xi Jinping (Tập Cận Bình) năm 2017. Beijing hài lòng về sự im lặng của tổng thống Trump về việc Xi Jinping trở thành vị lãnh tụ đời đời, việc thành lập các trại cải tạo ở Sinkiang (Tân Cương), vấn đề Tibet (Tây Tạng) v.v..

Việc Trung Quốc đối xử thiếu nghi thức ngoại giao hay nói nôm na là bất lịch sự đối với tổng thống Barack Obama khi tham dự hội nghị G20 ở Hangzhou (Hàng Châu), Zhejiang (Chiết Giang) năm 2016 là sự kỳ thị chủng tộc hay là một sự trả thù một chuyện gì mà cả hai bên biết nhưng không thể nói ra? Ɖó là chuyện người ta nghe một người la thét giận dữ kèm theo những lời chửi rủa mà không thấy người véo! Người véo cũng không khoe đã véo người đang la. Người la không nhận mình bị véo mà chỉ trả đũa bằng tiếng la thét và lời chửi rủa. Người véo vô hình và vô tội. Người chửi rủa bị mang tiếng thô bỉ, thất học vì không có lời chửi rủa nào thanh cao cả!

Nếu không thân thiện với Trung Quốc sao tổng thống Trump xem Xi Jinping là người bạn tốt được tiếp đón nồng hậu ở Mar-a-Lago, Florida, và kêu gọi Trung Quốc đưa ra những tin tức liên quan đến ông Biden và con ông như đã kêu gọi Nga phục hồi 30.000 e-mails của bà Hillary Clinton năm 2016? Trung Quốc giúp cho tổng thống Trump tái đắc cử thì họ có lợi. Ông Trump đã lui về chủ nghĩa cô lập (isolationism). Chuyện dễ hiểu khác là Trung Quốc muốn Hoa Kỳ mắt nhắm, mắt mở trong vấn đề Tibet (Tây Tạng), Sinkiang (Tân Cương), Hong Kong, Taiwan (Ɖài Loan), lưỡi bò chín đoạn.

Do Thái thích tổng thống Donald Trump vì mạnh dạn dọn tòa đại sứ Hoa Kỳ về Jerusalem và bật đèn xanh cho việc sát nhập West Bank vào lãnh thổ Do Thái. Trên thực tế tổng thống Hoa Kỳ, dù là Cộng Hòa hay Dân Chủ, đều thân Do Thái cả. Do đó họ không trực tiếp can dự vào việc giúp đỡ cho ứng cử viên của đảng nào cả.

***

Liên danh Joe Biden và Kamala Harris (Ảnh: AP)

Cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ năm 2020 buồn tẻ nhưng đầy phức tạp.

Buồn tẻ vì không có đại hội và đầu phiếu rầm rộ do ảnh hưởng của dịch  Covid-19 mà ra.

Phức tạp vì bầu cử chưa xảy ra nhưng tổng thống Trump đã nói đến “gian lận” và chỉ trích việc bầu cử bằng thơ qua bưu điện. Tánh tình của tổng thống Trump không đơn giản. Do đó:

• Nếu tổng thống Trump tái đắc cử thì mọi việc êm xuôi. Bầu cử trong sạch.
• Nếu tổng thống Trump thất cử thì sẽ có những rắc rối có thể xảy ra như: a- Không chấp nhận sự thắng cử của ông Biden. b- Không rời tòa Bạch Ốc. c- Kiện tụng nhì nhằng.
• Kiện tụng chỉ xảy ra khi Biden thắng cử sát nút, tức 270 phiếu cử tri đoàn. Nó không xảy ra nếu ông đạt từ 300 phiếu cử tri đoàn trở lên. Chuyện không chấp nhận kết quả bầu cử hay không rời tòa Bạch Ốc sau khi thất cử là chuyện không khó giải quyết. Nếu ông Biden đắc cử thì ngày 20-01-2021 là ngày ông nhậm chức tổng thống và cũng là ngày tổng thống Donald Trump không còn là tổng thống nên không có lý do gì ở lại tòa Bạch Ốc.

***

Ông Joe Biden có nhiều khả năng đắc cử vào tháng 11 tới như Franklin Delano Roosevelt thắng cử năm 1932. Ông Roosevelt thắng cử ông Hoover, vị tổng thống giàu nhất thời bấy giờ, khi xảy ra khủng hoảng kinh tế 1929, 1930. Nếu ông Biden thắng cử năm 2020, ông thắng vị tổng thống tỷ phú vào lúc Hoa Kỳ và thế giới bị dịch Covid-19 hoành hành.

Năm 1976 ông Carter (DC) đối đầu với tổng thống Gerald Ford (CH), người hành sử quyền tổng thống khi ông Nixon từ chức để tránh bị bãi miễn. Năm 2020 ông Biden (DC) ra tranh cử để giành ghế tổng thống với vị tổng thống vừa thoát khỏi bãi miễn.

Ông Biden được người Mỹ Hắc Chủng ủng hộ nên ứng cử viên phó tổng thống trong liên danh của ông phải là một nữ ứng cử viên da màu. Ɖược sự ủng hộ của ông Bernie Sanders ông phải có ít nhiều màu sắc cấp tiến tả khuynh.

Nếu đắc cử năm 2020 ông sẽ nhậm chức vào ngày 20-01-2021. Lúc ấy ông 79 tuổi. Ɖến năm 2024 ông được 83 tuổi, e rằng ông không đủ sức khỏe để tái tranh cử. Lúc ấy Hoa Kỳ có nữ tổng thống da màu đầu tiên? Hay đảng Cộng Hòa lấy lại ghế tổng thống?

.

Phạm Ɖình Lân, F.A.B.I.

Direct link: http://www.caidinh.com/trangluu1/thoisu/luotnhinvebaucutongthong.htm